سرقت ادبی که به طور خاص در این مقاله منظور ما سرقت ادبی شعر و ترانه هستش، دغدغه خیلی از کاربران عزیز خزان طی سال های اخیر بوده و به این دلیل که زیاد پرسیده شده یک مقاله در موردش می نویسم که ممکنه برای بعضی از دوستان مفید باشه.

شاید توی اغلب کشورهای توسعه یافته که قانون کپی رایت به بلوغ و تکامل رسیده، پدیده سرقت ادبی رو خیلی کمتر ببینیم، ولی متاسفانه در کشور ما هنوز برای همه روشن نیست که قانون در این رابطه چطور عمل میکنه! خوشبختانه میشه گفت در این مورد خیلی هم بی قانون نیستیم و میشه سرقت ها رو پیگیری کرد ولی نه اون قدری که غرب نسبت به قانون کپی رایت و حفاظت از حقوق نویسنده حساسه. نمونه بارز این حساسیت هم می شه توی اینستاگرام دید که در مورد کپی رایت موسیقی این روزا چقدر سختگیری میشه، یا کافیه بخوای کتابی رو توی سایت آمازون قرار بدی اون وقت می بینی که چقدر حساسیت دارن به این موارد.
خب غربی ها رو با بدبختی خودشون تنها بذاریم 😁 و از خودمون صحبت کنیم. چه کارایی میشه کرد که نوشته هامون کمی در امان بمونن و قدری خیالمون رو راحت کنه؟

اگر قصد واگذاری شعرت رو داری متن کاملش رو هیچ جا نداز

بارها پیش اومده که شاعری متن کامل شعرش رو توی اینستاگرامش بصورت عکس نوشته یا هر فرمت دیگه ای قرار میده و به هیچ وجه به این مورد فکر نمی کنه که این راحت ترین روش برای سرقته. با احترام به موزیسین های عزیز بعضی از افراد بخصوص تازه کارها توی صفحات شما می گردن تا ببینن می تونن چی شکار کنن و شعر شما رو به راحتی از صفحه شما بر میدارن و دو مصرعش رو هم تغییر میدن و می خونن به این خیال که کسی متوجه نمیشه یا حالا مگه چقدر این موزیک قراره دیده بشه؟ پس کسی نمی فهمه.
بارها و بارها گفتیم بسته به طول شعرتون فقط بین 2 نهایت 4 بیت برای کارهایی که قصد دارید برای بیزنس ارائه کنید کافیه. حتی اگر قصد دارید کاری رو بصورت رایگان ارائه کنید باز هم توصیه میشه تمام متن شعر رو قرار ندید چون ممکنه افراد بدون اطلاع دادن به شما از شعرتون استفاده کنن.

یاد یه ماجرای خنده دار افتادم که گفتش خالی از لطف نیست: یه موردی پیش اومده بود که یک خواننده تازه کار یک شعر رایگان رو بدون اطلاع شاعر استفاده کرده بود و چند وقت بعد هم شخص دیگه ای از اون شعر استفاده کرد، البته شخص دوم از شاعر اجازه گرفت. چند ماه بعد خواننده اول با خواننده دوم تماس میگیره و میگه این شعر رو اول من خوندم و تو از من دزدی کردی و کم مونده بود طلبکار شاعر هم بشه. 😅 خلاصه به همین دلیل ما چیزی به اسم رایگان توی سایت خزان قرار ندادیم و اگر کسی دوست داره کارش رو رایگان هم واگذار کنه باید از گزینه توافقی برای قیمت استفاده کنه، چون بهتره برای هر شعری که قراره تبدیل به موزیک بشه شاعر و موزیسین بصورت مستقیم با هم در ارتباط باشن.

 

متن کامل شعرم رو در اختیار خواننده قرار بدم؟

این سوال هم بارها و بارها پرسیده شده. فلان خواننده محترم یا مدیر برنامه فلان خواننده از پیش نمایش کار من خوشش اومده ولی نیاز داره متن کامل رو ببینه. البته این خواسته بی ربط نیست و خواننده این جا تا حد زیادی حق داره ولی خب اما و اگر زیاد داره. گاهی دوستان خبر دادن که متن کامل رو در اختیار اون فرد محترم قرار دادم و بعد دیگه اون شخص محترم جواب نداده یا مواردی از این دست. توی شرایط مشابه چند راه دارید:

  • یه نه بگو و خودتو راحت کن: بدون هیچ ریسکی بگی نه نمی تونم، متن کامل بعد از پرداخت دستمزد تقدیم میشه. البته در نظر بگیرید بهتره منعطف باشید و به این هم اشاره کنید که اگر کارم نیاز به ویرایش داشت با کمال میل انجام میدم.
  • یه قرارداد بین خودتون داشته باشید: یه قرارداد تنظیم کنید و توی قرارداد ذکر کنید که متن فلان شعرها رو در اختیار آقا یا خانم x قرار میدم و ایشون به موجب این قرارداد متعهد میشه برای ترانه هایی که می پسنده دستمزد پرداخت کنه و برای سایر ترانه هایی که نپسندیده هیچ اجازه استفاده و انتشار و حتی الگو برداری نداره. قرارداد رو هر دو طرف امضا کنن و ترجیح اینه اثر انگشت هم باشه. اینجوری درصدی از ریسک کم میشه.
  • روان شناسی طرف مقابل: اگر توی این زمینه به خودت اعتماد داری طرف مقابل رو بررسی کن و ببین آیا می تونی بعد از کمی گپ زدن باهاش بهش اعتماد کنی یا نه. این روش بالاترین ریسک رو داره. بالاخره انسان می تونه اشتباه کنه.

 

مجوز ارشاد شعر و ترانه

اگر می دونی شعرت توانایی دریافت مجوز ارشاد رو داره توصیه میشه این کار رو بکنی. حالا این توانایی ها شامل چه مواردی میشه از حوصله این مقاله خارجه و اگه دوست داشتید مقاله ای در این مورد توی سایت خزان منتشر بشه برامون کامنت بذار. 
گرفتن مجوز شعر و ترانه کمی هزینه داره ولی برای کارهایی که ارزنده هستن نیازه چون پیگرد قانونی رو خیلی امکان پذیرتر می کنه. البته برای اشعاری که مجوز ندارن هم میشه پیگیری قانونی کرد ولی نیاز به مستندات محکم تری داره. 
هر قطعه موزیکی که بخواد وارد مارکت مُجاز موسیقی بشه در نهایت باید مجوز ارشاد رو بگیره و اولین قدم برای مجوز موزیک داشتن مجوز شعره، پس با این توضیح داشتن مجوز شعر خواننده رو یک قدم جلو می ندازه و بنابراین توی فروش هم موثره.

 

شعرهات رو توی سایت های معتبر ادبی ثبت کن

به طور حتم شما هم توی سایت ها و رسانه های معتبر ادبی و هنری مثل سایت خزان پروفایل داری و حداقل چند شعری هم قرار دادی. توصیه میشه شعرهات رو توی سایت قرار بدی. سایت خزان تاریخ ایجاد شعر رو درج میکنه و خودش یه مدرک حساب میشه که شما چه زمانی شعر رو توی سایت قرار دادی و این یک امتیاز مثبته. این رو هم بگم هر رسانه ای نمی تونه جزیی از مستندات شما به حساب بیاد، تنها رسانه هایی که مجاز و مورد تایید هستن قابل استنادن. توییتر و اینستاگرام و رادیو جوان و غیره قابل استناد نیستن. توجه کنید که توصیه نمی شه شعرهات رو از سایت حذف کنی، ما این امکان رو در اختیار شما قرار دادیم ولی پیشنهاد میشه تا مجبور نشدید از حذف استفاده نکنید چون دیگه تاریخ ثبت شعر یا ترانتون رو از دست می دید.

 

تا جایی که امکان پذیره از اسم واقعی خودت استفاده کن

سعی کن هرجایی که ترانه یا شعرت رو ثبت می کنی از اسم واقعی خودت استفاده کنی. اگه هم استفاده از اسم واقعی به هر دلیلی امکان پذیر نیست از یک اسم مستعار منحصر به فرد و ثابت استفاده کن و سعی کن اون اسم تغییر نکنه تا بعد بشه بهش استناد کرد.

 

امضای خودت رو توی ترانه یا شعرت بساز

به طور معمول ترانه سرا یا شاعرهای خوب بعد از مدت زیادی تمرین و قلم به دست بودن کارهاشون دارای امضا میشه. به این معنی که فن نگارش اون ها طوری میشه یک کارشناس خبره با مقایسه سایر اشعار فرد، می تونه تا حدی حدس بزنه که آیا این ترانه می تونه متعلق به شاعر باشه یا خیر. هر چند توی ترانه های مارکتی روز این این مورد خیلی خیلی سخته.

 

نتیجه گیری

با روش هایی که گفته شد میشه تا حدی جلوی سرقت ادبی رو گرفت ولی هیچ راه قطعی و 100 درصدی وجود نداره. خوشبختانه از اون جایی که قوانین بازدارنده و تنبیهی برای مقابله با سرقت و کپی برداری طی سال های اخیر وضع شده، کمتر کسی به این موارد فکر می کنه. در واقع کسی که به فکر کار حرفه ایه به هیچ عنوان سمت این موارد نمیره و برای افرادی که قصد شیطنت دارن هم گفتنیه که ممکنه براشون محرومیت از فعالیت هنری و جرایم مالی در پی داشته باشه، جدای از بین رفتن حیثیت و اعتبار.